Zespół Szkół Nr 1 im. Legionów Polskich w Kozienicach

Do oglądania witryny zalecamy używanie aktualnych wersji przeglądarek Firefox, Chrome, Safari


Depresja


Co to jest depresja?


Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) depresja jest główną przyczyną niesprawności i niezdolności do pracy na świecie oraz najczęściej spotykanym zaburzeniem psychicznym. Choruje na nią w ciągu całego życia kilkanaście procent populacji osób dorosłych. Dwa razy częściej chorują kobiety. U co dziesiątego pacjenta zgłaszającego się do lekarza pierwszego kontaktu z powodu innych dolegliwości występuje pełnoobjawowa depresja, a dwukrotnie więcej osób cierpi z powodu pojedynczych objawów tej choroby. Niestety ponad połowa przypadków pozostaje nierozpoznana, a spośród osób z rozpoznaną depresją jedynie 1 otrzymuje adekwatne leczenie. Z tego względu niezwykle ważna (nie tylko dla lekarza) jest znajomość natury depresji i jej objawów oraz podstaw diagnostyki i leczenia tej choroby.


Depresja to choroba, którą można i należy leczyć, jej objawy mogą mieć charakter zarówno nawracający, jak i przewlekły. Obecnie dostępne są stale doskonalone metody terapii, które z jednej strony zapewniają większą skuteczność, a z drugiej – są mniej obciążające dla chorego.



Jakie są objawy depresji?


Stopniowa utrata radości życia i odczuwania przyjemności, brak umiejętności cieszenia się rzeczami i wydarzeniami, które do tej pory były odczuwane jako radosne, aż do całkowitego zaniku tej umiejętności (anhedonia). Chorego charakteryzują:

obniżenie nastroju i przeżywania, połączone ze zobojętnieniem („jest mi wszystko jedno, co się dzieje i co się stanie”)

  • poczucie pustki

  • czasami zmienny (labilny), drażliwy nastrój, trudność w jego kontrolowaniu oraz smutek (o głębokim i przenikliwym charakterze, odczuwany przez większość czasu)

  • trudny do kontrolowania płacz

  • niemożność panowania nad własnymi emocjami

  • impulsywność niezgodna z dotychczasowym zachowaniem.

    • Ograniczenie aktywności życiowej, stopniowa utrata dotychczasowych zainteresowań, trudności w podejmowaniu różnych czynności i działań, aż do skrajnego ich zaniechania (abulia) – na przykład niemożność wstania z łóżka i wykonania najprostszych czynności higienicznych, jak ubranie się, umycie czy uczesanie. Chorego charakteryzuje:
    Myślenie depresyjne, polegające na pesymistycznej ocenie własnej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, utrata poczucia własnej wartości, zaniżona samoocena; chory czuje się bezwartościowy, niepotrzebny. Czasami cierpi na urojenia depresyjne (fałszywe sądy, w których prawdziwość pacjent wierzy, pomimo daremnych prób skonfrontowania go z rzeczywistością) dotyczące poczucia winy; chory czuje się grzeszny, karany, skazany; niekiedy urojenia dotyczą ubóstwa i braku jakichkolwiek perspektyw na przyszłość dla siebie i rodziny. Takie urojeniowe myśli stanowią bezwzględne wskazanie do konsultacji u psychiatry.
    Lęk nie jest typowym objawem depresji, ale bardzo często jej towarzyszy. Pacjent odczuwa stale się utrzymujący lęk, trudno mu jednak określić, czego konkretnego się boi (lęk nieokreślony). Lęk niejednokrotnie ma charakter przewlekły, jego nasilenie stopniowo narasta i zmniejsza się (lęk wolno płynący), pacjent często odczuwa go fizycznie, na przykład jest umiejscowiony w klatce piersiowej.
    Narastające poczucie utraty sensu życia, bezsens życia, poczucie beznadziejności, skłonność do rezygnacji, myśli o śmierci. Może to być pragnienie naturalnej śmierci („chciałbym usnąć i więcej się nie obudzić”, „proszę Boga o śmierć”, „chciałbym ulec jakiemuś wypadkowi”), a także myśli o samobójstwie. Myśli samobójcze pojawiają się często wbrew woli pacjenta, który stara się sobie z nimi radzić, ignorować je, ale z czasem staje się to coraz trudniejsze. W takich przypadkach pacjent „woła o pomoc”, m.in. informując o swoich myślach otaczające osoby. W skrajnych sytuacjach pacjent zaczyna planować, w jaki konkretny sposób popełni samobójstwo (tendencje samobójcze). Może być ono szczegółowo zaplanowane, ale też może mieć charakter impulsywny – nieplanowany i nagły. Myśli rezygnacyjne, o śmierci, o samobójstwie również są bezwzględnym wskazaniem do konsultacji psychiatrycznej.

    W przebiegu depresji często występują też inne, mniej typowe dolegliwości, które często utrudniają właściwe rozpoznanie i mogą się przyczynić do błędów diagnostycznych. Wśród nich należy wymienić następujące grupy objawów:



    Dlaczego ja?

    Obecnie, rozpatrując przyczyny chorób psychicznych, w tym depresji, często korzysta się z tzw. modelu biopsychospołecznego. Uwzględniono w nim następujące przyczyny depresji:

    Zaleca się również badanie wzajemnych relacji wyżej wymienionych czynników, ponieważ często występują one równocześnie. Najczęściej choroba psychiczna, w tym depresja, jest efektem współdziałania kilku różnych czynników należących do kilku z wymienionych kategorii.



    Kiedy należy zalecić konsultację u psychiatry?

    Wizyta u psychiatry jest konieczna zawsze wtedy, gdy stan zdrowia psychicznego budzi szczególny niepokój danej osoby lub osób z jej otoczenia.
    Jeśli objawy depresji o niewielkim lub umiarkowanym nasileniu utrzymują się przez 2–4 tygodni, niezależnie od wywołujących je przyczyn, wskazana jest konsultacja psychiatryczna. Jeśli ich nasilenie jest znaczne, konsultacja psychiatryczna powinna się odbyć jak najszybciej. Wizyta u psychiatry wskazana jest także wówczas, gdy objawy depresyjne utrzymują się zaledwie 2–3 dni, ale ich występowanie powtarza się często lub cyklicznie (np. co miesiąc).
    Badania w kierunku depresji są uzasadnione między innymi w następujących stanach:

    Nawet w przypadku pojawienia się pojedynczych myśli samobójczych, nad którymi pacjent ma poczucie kontroli, bez tendencji samobójczych – bezwzględnie konieczna jest pilna konsultacja psychiatryczna oraz rozpoczęcie odpowiedniego leczenia i postępowania – niezależnie od czasu trwania objawów depresji. Nie zawsze osobę z myślami samobójczymi należy hospitalizować psychiatrycznie (lęk przed hospitalizacją jest częstą przyczyną unikania wizyty u psychiatry). Lekarz psychiatra, badając pacjenta, ocenia m.in. jego stan psychiczny, ryzyko samobójstwa, nasilenie myśli samobójczych i możliwości radzenia sobie z nimi, możliwości wsparcia otaczających osób. Ocenia także przebieg dotychczasowego leczenia i jego skuteczność oraz podejmuje decyzję co do jego dalszego leczenia w warunkach ambulatoryjnych lub zaleca hospitalizację psychiatryczną.
    Nasilone myśli i tendencje samobójcze są stanem bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia. Należy wtedy bezwzględnie skierować pacjenta w trybie natychmiastowym do lekarza psychiatry w poradni zdrowia psychicznego lub innej ambulatoryjnej jednostce, a jeśli nie ma takiej możliwości, należy go bezpośrednio skierować do izby przyjęć szpitala psychiatrycznego. W tym przypadku nie jest koniecznie skierowanie na hospitalizację psychiatryczną.
    Wśród czynników ryzyka samobójstwa należy wymienić przede wszystkim duże nasilenie poczucia beznadziejności. Inne cechy depresji, które wymagają szczególnej uwagi zarówno personelu medycznego, jak i osób z otoczenia chorego, to:



    Jak lekarz stawia diagnozę?

    Rozpoznanie lub podejrzenie depresji może ustalić każdy lekarz, nie tylko psychiatra. Pomocny w takich przypadkach może być szybki test przesiewowy złożony z 2 pytań:

    1. Czy w ciągu ostatniego miesiąca odczuwał/odczuwała Pan/Pani zmniejszenie zainteresowań lub osłabienie odczuwania przyjemności?

    2. Czy w ciągu ostatniego miesiąca czuł/czuła się Pan/Pani smutny/smutna, przygnębiony/przygnębiona, miał/miała poczucie braku nadziei?

    W przypadku uzyskania pozytywnej odpowiedź na jedno pytanie należy przeprowadzić dokładniejsze badania w kierunku depresji.
    Podstawową metodą diagnostyczną, która pozwala ustalić rozpoznanie depresji, jest dokładne badanie psychiatryczne i wywiad (rozmowa z pacjentem, w miarę możliwości także z jego bliskimi/opiekunami).
    Istotne znaczenie ma diagnozowanie ewentualnych współistniejących zaburzeń psychicznych (np. lękowych, nadużywania substancji psychoaktywnych) oraz ocena stanu zdrowia somatycznego i wykonanie zestawu badań laboratoryjnych w celu wykluczenia lub potwierdzenia zaburzeń ogólnomedycznych, które mogą być przyczyną depresji lub z nią współwystępować (np. niedoczynność lub nadczynność tarczycy).
    W przypadku wystąpienia depresji wskazana jest także wizyta kontrolna u lekarza rodzinnego i/lub specjalistów z innych dziedzin medycyny w celu pełnej oceny stanu zdrowia chorego i oceny dotychczasowego leczenia przewlekłych chorób somatycznych występujących u pacjenta.
    Niekiedy depresja jest objawem innego zaburzenia psychicznego – najczęściej choroby afektywnej dwubiegunowej. Na podstawie wywiadu z pacjentem wyklucza się więc lub potwierdza obecność typowych dla tej choroby, występujących poza depresją, okresów między innymi podwyższonego nastroju i zachowań związanych ze zwiększoną energią, aktywnością, pomysłowością, wytrzymałością na wysiłek oraz ze zmniejszoną potrzebą snu. Okresy takie, w zależności od nasilenia oraz liczby objawów, nazywa się hipomanią lub manią.
    W diagnostyce depresji stosuje się również specjalne kwestionariusze i testy, między innymi: inwentarz depresji Becka, skalę depresji Hamiltona, skalę Montgomery’ego i Asberg. Bez badania psychiatrycznego samo badanie kwestionariuszowe nie jest wystarczające do rozpoznania lub wykluczenia depresji, ale jest pomocne w ocenie stopnia jej nasilenia i monitorowania przebiegu jej leczenia.



    Jakie są sposoby leczenia depresji?

    Cel leczenia depresji stanowi uzyskanie ustąpienia objawów i przywrócenie funkcjonowania na poziomie poprzedzającym chorobę (remisja) oraz zapobieganie nawrotom. Pacjent podczas terapii powinien być partnerem. Lekarz powinien zachęcić go do samoobserwacji, formułowania własnych celów i zadawania pytań. Wszystko to służy lepszemu przestrzeganiu zaleceń i współpracy w procesie leczenia. Wybór metody i sposobu leczenia zależy także od preferencji pacjenta. Ważna jest również edukacja chorego i jego rodziny, obejmująca przyczyny, objawy, przebieg, czas trwania i następstwa tej choroby. Pacjent i jego bliscy powinni wiedzieć, jak istotne jest regularne przyjmowanie leków, ponieważ przerwa w leczeniu jest pierwszym krokiem do nawrotu. Do czasu uzyskania remisji objawów wizyty u lekarza powinny się odbywać nawet co 1–2 tygodnie, a następnie raz w miesiącu.
    Leczenie depresji powinno być kompleksowe, tzn. łączyć metody farmakologiczne (właściwie dobrany lek/leki przeciwdepresyjne) oraz psychoterapię (i/lub inne formy terapii czy zajęć terapeutycznych) i psychoedukację.



    Podstawowe metody terapeutyczne

    Farmakoterapia
    Farmakoterapia (leki przeciwdepresyjne) – leki dobiera się do objawów występujących u danego chorego, z uwzględnieniem profilu działań niepożądanych, chorób współistniejących oraz ewentualnych innych leków, które przyjmuje pacjent. Lekarz podejmuje decyzję wspólnie z pacjentem. Pacjenta trzeba poinformować, że leki przeciwdepresyjne nie uzależniają i powinien je przyjmować codziennie zgodnie z zaleceniami lekarza. Poprawa może być odczuwana dopiero po 2–4 tygodniach farmakoterapii. Prawidłowo prowadzone leczenie farmakologiczne daje zadowalającą poprawę u ok. 70% pacjentów już po pierwszej kuracji. U pozostałych pacjentów w przypadku braku poprawy zmienia się lek/leki przeciwdepresyjne i czasami wprowadza leki wspomagające z innych grup. Leków nie można odstawiać bez konsultacji z lekarzem, nawet w przypadku poprawy samopoczucia, gdyż może to spowodować wystąpienie objawów odstawiennych i nawrót depresji. Łagodne działania niepożądane farmakoterapii są stosunkowo częste, ale zazwyczaj szybko ustępują. Należy ponadto pacjenta uprzedzić, że wystąpienie silniejszych lub bardziej kłopotliwych działań niepożądanych wymaga konsultacji z lekarzem. Obecnie dostępne są bardzo nowoczesne i bezpieczne preparaty, które można stosować przez długi czas. Część z nich nie wchodzi w reakcje z alkoholem, a przyjmowanie wielu z nich nie stanowi przeciwwskazania do prowadzenia pojazdów.
    Psychoterapia i psychoedukacja
    W epizodzie depresji szczególnie zalecana jest terapia poznawczo-behawioralna, skierowana na rozwiązywanie problemów, wspierająca. Często pacjenci, zwłaszcza na początku leczenia depresji, nie chcą lub nie mogą podjąć psychoterapii. Czasami też, już po poprawie stanu zdrowia psychicznego w leczeniu farmakologicznym, nie mają dalszej motywacji do kontynuacji takiej psychoterapii formy leczenia. Rzadko, w ściśle uzasadnionych przypadkach, leczenie depresji można rozpocząć od psychoedukacji (edukacji i rozmów z pacjentem na temat depresji) oraz/lub psychoterapii (i zajęć terapeutycznych) i zaczekać z włączeniem leczenia farmakologicznego. Jest to możliwe zwłaszcza w przypadku łagodnej depresji i depresji w przebiegu ciąży.
    Fototerapia
    Fototerapia to metoda o potwierdzonej skuteczności i dużym bezpieczeństwie, stosowana w przypadku depresji sezonowej, czyli występującej w okresie jesienno-zimowym i/lub zimowo-wiosennym. Polega na powtarzalnej ekspozycji na światło o określonym natężeniu.
    Elektrowstrząsy
    Elektrowstrząsy są skuteczną i bezpieczną metodą leczenia, zazwyczaj stosowaną w przypadku niepowodzenia prawidłowo prowadzonej farmakoterapii, także wtedy, gdy stan chorego wymaga interwencji, ale podanie leków jest przeciwwskazane, lub w sytuacji, gdy depresja i jej skutki zagrażają życiu pacjenta.
    Dieta i aktywność fizyczna
    Warto także zwrócić uwagę na odpowiednie odżywianie się i aktywność fizyczną. Regularne, umiarkowanie nasilone ćwiczenia fizyczne (tzn. takie, w czasie których pacjent może mówić, ale nie jest już w stanie śpiewać) mogą być skutecznym sposobem poprawy nastoju i wartościowym elementem skojarzonego leczenia depresji.



    Zapamiętaj!


    Źródło:

    dr n. med. Joanna Borowiecka-Kluza
    NZOZ Centrum Dobrej Terapii MindArt
    www.centrumdobrejterapii.pl